ELEKTRİK TESİSLERİNDE TOPRAKLAMALAR YÖNETMELİĞİ

(Resmî Gazete Tarihi: 21.08.2001 Resmî Gazete Sayısı: 24500)

BİRİNCİ BÖLÜM

Amaç, Kapsam, Dayanak, Uygulama ve Tanımlar

Amaç ve Kapsam

Madde 1– Bu Yönetmelik esas itibariyle, frekansı 100 Hz’in altındaki alternatif akım (a.a.) ve doğru akım (d.a.)
elektrik tesislerine ilişkin topraklama tesislerinin kurulması, işletilmesi, denetlenmesi, can ve mal güvenliği
bakımından güvenlikle yapılmasına ilişkin hükümleri kapsar.

Özelliklerinin farklı  olması nedeniyle, yüksek gerilimli  elektrik kuvvetli akım tesislerine ve alçak gerilimli
elektrik tesislerine ilişkin topraklama kuralları ile bilgi işlem ve iletişim donanımlarının topraklanmasına
ilişkin kurallar ayrı bölümler halinde verilmiştir.

Elektrikle işleyen taşıtlara ilişkin besleme hatları, bu Yönetmeliğin kapsamına girmez.

Bu Yönetmeliğin Ek’leri ve ilgili Türk Standartları bu Yönetmeliğin tamamlayıcı ekidir. Yönetmelikte olmayan
hükümler için  EN, HD, IEC ve VDE gibi standartlar  göz önüne alınır. Çelişmeler durumunda sıralamaya göre
öncelik verilir. Herhangi bir tesisin  bu Yönetmeliğin kapsamına girip girmeyeceği konusunda bir kararsızlık
ortaya çıkarsa, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığının bu konuda vereceği karar geçerlidir.

Dayanak

Madde 2– Bu Yönetmelik, 3154 sayılı Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığının Teşkilat ve Görevleri Hakkında
Kanunun 28 inci maddesine dayanılarak hazırlanmıştır.

Uygulama

Madde 3– Bu Yönetmelik, yeni kurulacak tesislere ve büyük değişikliğe uğrayacak kurulu tesislere uygulanır.

Büyük değişikliğe uğramayan tesislerde bu Yönetmelik aşağıdaki koşullarda uygulanır:

-Bu değişiklik, söz konusu tesisin öteki bölümleri üzerinde ya da başka tesislerde karışıklıklar ve önemli
tehlikeler oluşturursa,

-Yönetmeliğin uygulanmasının var olan tesislerde köklü değişiklikleri gerektirecek sonuçları doğurmaması
koşulu ile önemli genişletme, önemli değişiklik ya da önemli onarım yapılırsa.

 

Bu Yönetmeliğin herhangi bir maddesinin uygulanması, yerel koşullar nedeniyle zorluklar ya da teknik
gelişmeyi önleyecek durumlar ortaya çıkarırsa, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığına gerekçeli başvuru
yapılması durumunda, Bakanlık yalnızca o başvuru için söz konusu maddenin uygulanmamasına izin verebilir.

Tanımlar
Madde 4– Tanımlar, genel tanımlar, topraklamaya ilişkin tanımlar, hata ve arıza çeşitlerine ilişkin tanımlar,
şebeke (sistem) tiplerine ilişkin tanımlar, iletişim sistemlerine ilişkin tanımlar olmak üzere beşe  ayrılır.

a) Genel tanımlar:

1) Elektrik kuvvetli akım tesisleri: İnsanlar, diğer canlılar  ve nesneler için bazı durumlarda (yaklaşma,
dokunma vb.) tehlikeli olabilen ve elektrik enerjisinin üretilmesini, özelliğinin  değiştirilmesini, biriktirilmesini,
iletilmesini, dağıtılmasını ve mekanik enerjiye, ışığa, kimyasal enerjiye vb. enerjilere dönüştürülerek
kullanılmasını sağlayan tesislerdir.

2) Alçak gerilim (AG): Etkin değeri 1000 volt ya da 1000 voltun altında olan fazlar arası gerilimdir.

3) Yüksek gerilim (YG): Etkin değeri 1000 voltun üstünde olan fazlar arası gerilimdir.

4) Tehlikeli gerilim: Etkin değeri alçak gerilimde 50 voltun  üzerinde olan, yüksek gerilimde hata süresine
bağlı olarak değişen gerilimdir.

5) Toprağa karşı gerilim: Orta noktası ya da yıldız noktası topraklanmış şebekelerde, bir faz iletkeninin
bu noktalara göre potansiyel farkıdır. Bu gerilim faz gerilimine eşittir.

Bunun dışındaki bütün şebekelerde toprağa karşı gerilim, bir faz iletkeninin toprağa temas etmesi
durumunda öteki faz iletkenleri ile toprak arasında oluşan gerilimdir. Arıza yerinde ark yoksa, bir fazın
toprağa karşı gerilimi fazlar  arası gerilim değerine eşittir.

6) Elektrik işletme elemanları: Elektrik enerjisinin üretilmesi, dönüştürülmesi, iletilmesi, dağıtılması ve
kullanılması amacına hizmet eden (örneğin makineler, transformatörler, bağlama cihazları, ölçü aletleri,
koruma düzenleri, kablolar ve hatlar ile tüketici cihazları gibi) bütün elemanlardır.

7) Sabit işletme elemanları: Yapıları veya mekanik dayanımları açısından, işletme esnasında kuruldukları
yere bağlanmış olan cihazlardır. Bu tanıma, işletme açısından sabit oldukları halde, örneğin bağlantılarının
yapılabilmesi veya temizlenmeleri için sınırlı hareket ettirilebilen işletme elemanları da dahildir.

Örneğin araçlarda ve cihazlarda sabit şekilde monte edilmiş transformatörler sabit işletme elemanlarıdır.

8) Yer değiştirebilen işletme elemanları: Şekilleri ve alışılagelmiş kullanımları açısından işletme sırasında
bulundukları yere bağlanmamış elemanlardır.

Bu tanıma, şekilleri ve alışılagelmiş kullanımları açısından gerilim altındayken hareket ettirilebilen işletme
elemanları da dahildir.

9) Aktif bölümler: Elektrik işletme elemanlarının, normal işletme koşullarında gerilim altında bulunan
iletkenleri (nötr iletkeni dahil,  ancak PEN iletkeni hariç) ve iletken bölümleridir.

Orta iletkenler de aktif bölümlerdir; fakat koruma iletkenleri ve bunlara iletken olarak bağlı bölümler
aktif bölüm sayılmaz.

10) Açıktaki iletken bölümler: Elektrik işletme elemanlarının her an dokunulabilen, aktif bölüm olmayan,
fakat bir arıza durumunda gerilim altında kalabilen (gövde gibi) iletken bölümleridir.

11) İletken çeşitleri:

i) Ana iletken (Faz iletkeni) (L1,L2,L3): Elektrik enerji  kaynaklarını tüketicilere bağlayan, fakat orta
noktadan ya da yıldız noktasından çıkmayan iletkenlerdir.

ii) Nötr  iletkeni (N): Şebekenin orta  noktasına veya yıldız noktasına bağlanan, elektrik enerjisinin
iletilmesine katkıda bulunan bir iletkendir (d.a. sistemlerinde kaynağın orta noktasına bağlanan
iletkene de orta iletken denir).

iii) Koruma iletkeni (PE): Elektriksel olarak tehlikeli gövde akımlarına karşı alınacak güvenlik önlemleri
için işletme elemanlarının  açıktaki iletken bölümlerini:

-Potansiyel dengeleme barasına,
-Topraklayıcılara,
-Elektrik enerji kaynağının topraklanmış noktasına,

bağlayan  iletkendir.

iv) Koruma iletkeni + nötr iletkeni (PEN): Koruma iletkeni  ile nötr iletkeninin işlevlerini bir iletkende
birleştiren topraklanmış iletkendir.

v) Fonksiyon topraklama iletkeni (FE): Yalnızca fonksiyon topraklaması için kullanılan bir topraklama
iletkenidir.

vi) Fonksiyon topraklama ve koruma iletkeni (FPE): Hem fonksiyon topraklaması ve hem de koruma
topraklaması için birlikte kullanılan tek bir topraklama iletkenidir.

12) Dolaylı dokunmaya karşı koruma: İnsan ve hayvanların, hatalı durumlardan dolayı ortaya çıkabilecek
tehlikelerden korunmasıdır.

13) Emniyetli ayırma: Bir akım devresine ilişkin olan gerilimin, bir başka akım devresine sirayet etmesinin
yeterli güvenlikle önlendiği ayırmadır.

14) Ayırma transformatörü (Ara transformatör): İletişim tesislerinde, besleme şebekesinden kaynaklanan
işlev bozulmalarını önlemek için kullanılan, sargıları elektriksel (galvanik) olarak ayrılmış bir transformatördür.

Ayırma transformatörü, birincil (primer) ve ikincil (sekonder) şebekede, dolaylı dokunmada ortaya çıkacak
tehlikeli vücut akımlarına (çok yüksek dokunma gerilimlerine) karşı koruma için farklı önlemlerin
kullanılmasını ve bu önlemlerin birbirini etkilememesini veya ortadan kaldırılmamasını mümkün kılar.
Bu özellik sekonder şebekedeki bir veya daha çok tüketici için geçerlidir.

15) Taşınabilir işletme yerleri: Taşıma sırasında işletme dışı olan elektrik veya iletişim tesislerini bulunduran
işletme yerleridir. Bunlar (işletme sırasında) sınırlı olarak hareket ettirildiklerinden, işletme esnasında
sabit işletme elemanı tanımına girerler.

16) Elektrik işletme yerleri: Esas itibariyle elektrik tesislerinin işletilmesi için öngörülmüş olan ve kural
olarak içine sadece ehliyetli personelin girebileceği kapalı hacim veya yerlerdir.

Not : İletişim tekniğinde bu tanıma, örneğin seçme ve kuvvetlendirici odaları, kablo dağıtım panoları,
yangın, hırsız ve  soygun alarm tesislerinin santralleri ve saat tesisleriyle, işletme nedeniyle
boyutlandırma sınıfı 3’e dahil gerilime sahip bulunan kısımlarına kaza ile dokunulabilecek iletişim
düzenleri dahildir.

17) Kapalı elektrik işletme yerleri: Yalnızca elektrik tesislerinin işletilmesi için öngörülmüş bulunan ve kilit
altında tutulan kapalı hacim veya yerlerdir. Kilit yalnızca görevlendirilmiş kişiler tarafından açılabilmelidir.
Giriş için sadece ehliyetli kişilere izin verilir.

Not : İletişim tekniğinde bu tanıma, örneğin kablo dağıtım odaları, içinde insan bulunmayan
kuvvetlendirici odaları, radyo verici düzenleri ve yüksek gerilim hattından haberleşme tesisleri dahildir.

18) El mesafesi bölgesi: Genellikle yürünebilen zeminden itibaren belirlenen ve sınırlarına, bir kişinin her
yönde, yardımcı bir araç kullanmaksızın eliyle erişebileceği bölgedir. El mesafesinin boyutlandırılması
Şekil-1’de gösterilmiştir.

Devamı İçin Tıklayınız